https://www.bnnvara.nl/zembla/videos/560868

20 maart 2021

EEN DOCUMENTAIRE DIE ALLE PARTIJEN AAN HET WOORD LAAT.

 Diepere drijfveren.

De twee kanten van het verhaal rondom de incest-beschuldigingen van Esmeranda vertegenwoordigen twee stromingen die we ook nu nog kunnen waarnemen in het maatschappelijke veld. In eerdere columns hadden we het over het postmodernisme, een ideeëngoed dat het primaat legt bij de ‘eigen waarheid’, of wat therapeuten ‘de therapeutische waarheid’ noemen. Deze waarheid is gebaseerd op subjectieve beleving van wat waar ‘voelt’ of ‘lijkt’ en gaat volledig voorbij aan de wijze waarop feiten door onze hersenen en zintuigen kunnen worden ge-misïnterpreteerd.

Iedereen heeft wel eens gehoord van visuele, auditieve en misschien ook van olfactorische (ruiken) illusies. Als voorbeeld hoeven we alleen maar te wijzen op het feit dat de zon om de aarde lijkt te draaien en groter lijkt te worden als ze ondergaat. Er zullen tegenwoordig nog weinig mensen zijn die deze schijn voor waar houden. De andere kant van het verhaal is dat van de objectiviteit. Tot in de 16e eeuw was alle kennis gebaseerd op Griekse filosofen uit de oudheid, zoals Plato en Aristoteles, die een viertal eeuwen voor Christus leefden. Zij hadden zich bij hun wereldbeeld – net als het huidige postmodernisme – altijd gebaseerd op wat ze gevoelsmatig waarschijnlijk achtten, niet op waarnemingen.

De uitvinding van de telescoop zorgde er echter rond 1600 voor dat de banen van planeten zichtbaar konden worden gemaakt en dat er bijna geen andere conclusie kon worden getrokken dan dat ook de aarde om de zon draaide. We weten allemaal dat de RK-kerk zich lang heeft verzet tegen deze conclusie en dat de emoties hoog opliepen. Waar een geloof wordt uitgedaagd door de feiten ontstaat een emotioneel gespannen situatie.

En dat is precies wat er rondom seksueel misbruik aan de hand is. De ene partij, die van de ‘gelovigen’, gebiedt dat men elke getuigenis van incest en ritueel misbruik onverkort voor waar aanneemt. De andere partij is net zomin ongelovig als mannen als Galileo en Simon Stevin dat waren toen ze beweerden dat de aarde om de zon draaide. Het geloof in God van deze twee maakte echter niet dat ze de feiten onder het tapijt konden vegen, zoals de erkenning dat seksueel misbruik bestaat, niet maakt dat je dus moet geloven dat elke getuigenis erover op waarheid berust. 

Wetenschap, religie en mythes zijn pogingen van de mens om de wereld waarin hij leeft te begrijpen. De Zembla-uitzending is daarom zo relevant, omdat hij doet inzien waarom de mens zich soms met hand en tand verzet tegen het bijstellen van zijn wereldbeeld. Zo had de moeizame omschakeling van geocentrische naar heliocentrische inzichten heel veel te maken met hoe de mens zichzelf zag: als middelpunt van de schepping. Iedereen en alles draaide om hem. Het loslaten van dat idee heeft men wel een ‘kosmische krenking’ genoemd.

Een soortgelijke krenking ervaart een kind bij het opgroeien: waar hij in zijn jeugd het middelpunt van het heelal was, is hij als volwassene één van de velen. De glans gaat er wat af en soms verlangt men ernaar weer ‘bijzonder’ te zijn, of is men er stilletjes van overtuigd dat ook daadwerkelijk te zijn. Het blijkt voor sommigen verleidelijk om zichzelf in het centrum te plaatsen van een kosmisch gevecht tussen goed en kwaad. Het script van dit scenario ligt inmiddels klaar: voor zover het niet wordt aangereikt door een therapeut is het te vinden op internet, in de media en in boeken. Het is voorgekookt. De zoekende mens kan zich er zonder moeite in verplaatsen.