4 januari 2021

Aan het eind van de 18e eeuw ontstonden er Engeland spoorwegen. De rest van Europa volgde pas in het tweede kwartaal van de 19e eeuw. Los van het feit dat ze een revolutie te ontketenden op het gebied van goederenvervoer, boden de spoorwegen personen een alternatief voor de beurtvaart, de trekschuit en de koets. De auto was toentertijd nog niet uitgevonden, maar door de groeiende urbanisatie en de opkomst van forenzen ontstond er een toenemende behoefte aan personen-vervoer.

Erg veilig waren die eerste reizen per spoor nog niet. Door het ontbreken van seinen en het feit dat de wagons uit hout bestonden, vonden in de beginjaren van de spoorwegen jaarlijks honderden mensen de dood omdat er treinen op elkaar botsten

.Naast de doden, echter, was er ook een groep mensen die niet verwond werd, maar wel symptomen overhield aan de ramp. Verlammingen, toevallen, kracht- of gevoelsverlies, slapeloosheid vermoeidheid en hoofdpijn teisterden sommige van de overlevenden. De Britse chirurg Erichson concludeerde dat er sprake moest zijn van subtiele schade aan het zenuwstelsel, veroorzaakt door de impact van de botsing. Hij muntte daarvoor in 1867 de naam ‘railway spine‘.*

Niet lang na Erichson’s publicatie hierover, echter, ontdekte de neuroloog Charcot – die we uitgebreid zullen behandelen in ons boek (Hfst 1) – dat de railway spine genezen kon worden door middel van hypnose. Sterker nog: hypnotische suggestie dat het subject betrokken was geweest bij een treinramp kon de betreffende symptomen uitlokken! Hij poneerde dat de railway spine de uiting was van een psychisch trauma of, zoals men dat toen noemde, ‘een traumatische neurose’.**

Janet – een leerling van Charcot die we eveneens nog vaker zullen tegenkomen – zag een markante overeenkomst tussen zijn hysterische patiënten enerzijds en degenen die klaagden over een railway spine anderzijds. Zijn conclusie – hoewel destijds slechts kort ‘en vogue’ – echoot door in de huidige tijd: Hysterici hadden volgens Janet een psychisch trauma, naar analogie van lijders aan een railway spine. Het feit dat ze zich daarvan niet bewust waren, maakte het in zijn ogen noodzakelijk om de betreffende traumatische herinneringen boven te halen, opdat ze verwerkt konden worden. Zo gezegd zo gedaan. De behandeling bestond uit hypnose.

*https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8817791/

** Op het verband met de whiplash gaan we in het boek nader in.