(EN DE GELIJKHEIDEN DE BROEDERSCHAP DAN?)
8 juni 2021 ·
FREE OF RESTRAINTS!!!
Als iemand volledig wordt teruggeworpen op zijn eigen innerlijke bronnen – zoals in psychotherapie te doen gebruikelijk – verliest hij zijn moreel kompas.
Dit is een boude uitspraak en we zullen hem illustreren aan de hand van een vreselijke plaag die de westerse mensheid nu al decennia lang teistert: gebrek aan EIGENwaarde (self esteem). Naast het overvloedig toedienen van affirmaties: overal post-itʼs opplakken met teksten als ‘Je bent geweldig!ʼ, ‘Kanjer!ʼ, ‘Je kunt het!ʼ, wordt de eigenwaarde ook opgevijzeld door het aanleren van bepaalde ‘vaardighedenʼ, waaronder: Nee leren zeggen, assertief zijn en vooral: vriendelijk zijn voor – en niet oordelend over – jeZELF.
Deze vorm van navelstaren, ooit geïnitieerd door de psychoanalyse, vormt de eenheidssaus waarmee menig therapie wordt overgoten. Het is in feite typerend voor het slachtoffer- denken dat er meer aandacht is voor wat iets met iemand doet (Wat doet het je?), dan wat diegene daadwerkelijk kan doen om zichzelf bij de haren uit het moeras te trekken. Net als ‘de tweede traanʼ die we aanstipten als een stijl-kenmerk van kitsch, leidt zelf-affirmatie tot onechtheid, tot een ‘fausse estime de soiʼ, eigendunk die als een tang op een varken slaat. De appreciatie voor het Zelf wordt door de therapeut gedicteerd en staat volledig buiten de werkelijkheid. Het is – zoals maar al te vaak in therapie – niets meer of minder dan een verzinsel. In de hoop dat de verdoolde ernaar gaat leven.
Wat denk je echter van de volgende suggesties om je eigenwaarde op te vijzelen? Goed voor het klimaat, want ze sparen post-itʼs. En nutteloze therapiekosten:
Een oud vrouwtje helpen oversteken, luizenmoeder/vader zijn, vrijwilligerswerk doen, een vluchteling in huis nemen*, pleeggezin voor mens of dier worden, aan een goed doel doneren, leren ‘jaʼ zeggen, al “heb je al veel van jeZELF gegeven en niks teruggekregen” en was je “een dief van eigen portemonnaie”, lief zijn voor andere wezens, inclusief mensen, een moeilijk boek uitlezen, een diploma halen, een vervelende klus doen, elke dag honderd meter verder rennen.
Dat alles zal je eigenwaarde vermoedelijk meer goed doen dan het uitspreken van een toverformule.
Een mens is namelijk een groepsdier. In bepaalde situaties vertoont de mensenmassa zelfs kuddegedrag, maar reageren-als-één-wezen is niet kenmerkend voor onze groepsprocessen. Het behoort meer bij prooidieren. Bij de mens is dit soort gedrag dan ook voornamelijk waar te nemen in het geval van onmiddellijk gevaar voor een grote groep in het nauw gedreven mensen. Een brand in een bioscoop, een instortend stadion, een door een schreeuw opgeschrikte menigte op de Dam.
Groepsdieren leveren een kleiner of groter deel van hun manoeuvreer-ruimte in ten bate van de groep. Dat kun je nu wel ‘vrijheidsbeperkingʼ noemen en de groep ‘restrictiefʼ, maar ga dan eens enige tijd op een onbewoond eilandje wonen om te ervaren welke nieuwe beperkingen er optreden, juist door het ontbréken van menselijk gezelschap.
En solitaire dieren dan? Net als zij staat de mens hoog in de voedsel-pyramide. Laten we ter illustratie solitaire dieren vergelijken met edel-gassen en -metalen. Die bestaan uit atomen: electronen die in schillen rond een kern draaien. Elke schil kan slechts een beperkt aantal electronen bergen. En een atoom verschilt in die zin niet veel van de meeste mensen, dat hij liefst een goedgevulde buitenste schil aan de wereld wil tonen. Dat is bij wijze van spreken de AMBITIE van atomen. Een soort ZELFVERWEZENLIJKING. Edelgassen en metalen hébben zoʼn keurige buitenste schil en – naar analogie van mensen die de staat der verlichting hebben bereikt – ze hoeven niks anders te doen dan zich tevreden te spiegelen aan de eigen volmaaktheid. Ze hebben geen chemische reactiviteit.
Mensen en andere op taakverdeling en uitvoering gerichte groepen, zijn te vergelijken met atomen waarvan de buitenste schil hetzij bijna vol, hetzij bijna leeg is. Is hij bijna vol, dan is het zoeken naar andersoortige atomen, die een surplus hebben. Dat valt niet erg moeilijk, want beide worden onherroepelijk tot elkaar aangetrokken. Het resultaat is, dat ze de electronen onderling delen om verder samen (of met meerderen) op te trekken om een molecuul te vormen. Een molecuul is een groep GEBONDEN atomen. Net als een mensengemeenschap bestaande uit een bont gezelschap.
Hoewel er in het verleden genieën zijn geweest die het ideaal een ‘homo universalisʼ te zijn enigszins benaderden, is geen mens zichzelf genoeg. Daarom heeft eigenwaarde (self esteem) meer te maken met wat anderen van je vinden en hoe ze op je reageren, dan op narcistische bespiegelingen over de eigen diepere lagen.
*https://www.groene.nl/artikel/mensen-haten-me-omdat-ik-kritisch-ben
