2 april 2021 ·
EEN OCEANISCH GEVOEL
In deze en de volgende posts gaan we in op fragmenten van het schrikbarende verhaal van een retractor, dat we hieronder plaatsten.
“Via via kwam ik bij een bekende ritueel misbruiktherapeute terecht: een psychologe die het als roeping van God ziet om mensen met een ritueel misbruikverleden te behandelen. Ze had toen net een praktijk geopend. Nu nog steeds is ze werkzaam als therapeute en actief op Facebook en internet. Ik was twee dagen per week bij haar in therapie en bleef ook slapen. Ik sliep naast haar bed op de grond. Verschillende keren logeerde ik een paar weken bij haar, om opname te voorkomen. Daarna had ik vaak moeite om weer groot te worden. Bij haar mocht ik namelijk kind zijn, tekenfilms kijken en tegen haar aan hangen met een knuffel. Ze praatte veel met alle alters, vooral met de kleintjes. Ik had veel herbelevingen. Zo herbeleefde ik de bevalling van een tweeling, wat veel pijnlijker was dan mijn echte bevallingen. Ze heeft de hele nacht liggen huilen omdat ze het zo erg vond voor de kinderen. Ik kreeg herinneringen aan acht zwangerschappen van negen kinderen. Ik gaf de kinderen namen en ging met de therapeute de stad in om kinderkleertjes te kopen.”
Wij van De Doos van Pandora zijn niet zulke Freud-adepten. Maar sommige begrippen uit het uitgebreide werk van de meester zijn zo beeldend, dat ze meer uitdrukken dan een hele hoop woorden kunnen doen. Hoewel Freud leentjebuur speelde bij zijn gebruik van het woord ‘oceanisch’ wordt het sinds ‘Het Onbehagen in de Cultuur’ met hem geassocieerd en niet met de Franse nobelprijswinnaar die het bij een groter publiek introduceerde.
Wat een oceanisch gevoel is, kan iedereen zich wel voorstellen. Het is jezelf kwijtraken in een groter geheel. In de psychologie: het verdwijnen van grenzen tussen jezelf en de ander. Terug naar de baarmoeder, zoals het ook wel wordt genoemd. Anderen vergelijken het met een religieuze ervaring.
Een oceanisch gevoel kan optreden na LSD-gebruik, bij meditatie, in momenten van zelf-verwezenlijking of piek-ervaringen, het zich verliezen in muziek of in een mensenmassa – kortom: het wordt vaak hogelijk gewaardeerd en actief gezocht. Maar het is de vraag of het een bijdrage levert aan het oplossen van de problemen van iemand die is gediagnosticeerd met een (dissociatieve) identiteitsstoornis.
Om te omschrijven wat er tussen DIS-therapeut en cliënt gebeurt, gebruiken wij op deze pagina een aantal begrippen die elkaar deels overlappen, of althans aan elkaar verwant zijn. Het oceanische gevoel hoort in het rijtje van folie-à-deux/shared psychotic disorder, (zelf)hypnose, empathie, bronverwarring en dagdromen. Niet voor niets wordt het door sommigen beschouwd als een fenomeen dat gelieerd is aan dissociatie.
Waar de therapeutische relatie zoals die zich in bovenstaand fragment ontwikkelt in moderne terminologie op neerkomt, is een ‘bubble’, of een ‘konijnenhol’. Een fabeltjes-fuik.* Er is geen referentiekader buiten het waanidee dat er een satanische cult zou bestaan, die het mogelijk nog steeds op de twee voorzien heeft. De enige waarheidsbron ligt in het eigen voorstellingsvermogen. Opvallend in deze en soortgelijke verhalen is het extreem vermijden van andere perspectieven. Contact met allen die misschien niet meegaan in het verhaal wordt abrupt verbroken, zelfs als het boezemvriendinnen of een echtgenoot zijn. Zoals we eerder schreven is de schaduwzijde van empathie uitsluiting
*.
Maar een warme deken kan het zijn, die therapie! Het inlevingsvermogen van de therapeut lijkt onbegrensd. Datzelfde oceanische gevoel maakt echter dat de behoefte om ‘(op) te groeien’ – in dit verhaal letterlijk – als sneeuw voor de zon verdwijnt. Niet voor niets duren zulke therapieën soms tientallen jaren.
De excessen die zich bij DIS-therapieën voordoen bestaan nog steeds. Zoals de retractor al zegt in bovenstaand fragment: de betreffende therapeut is nog steeds actief en is één van de leidende figuren in de DIS-beweging. Twee jaar geleden kreeg de befaamde prof. van der Hart een beroepsverbod, omdat hij in een therapie van 23 jaar de grenzen tussen hem en zijn cliënt steeds meer uit het oog verloor.**
Wij zijn geen therapeuten en realiseren ons dat we vaker zeggen hoe het niet moet, dan hoe wel. Maar gevallen als deze roepen vragen op. Daarom durven we voorzichtig voor te stellen ’empathie’, dwz IN-LEVEN, te vervangen door compassie, hetgeen MEE-LEVEN betekent. Empathie is irrationeel en leidt tot vereenzelviging. In compassie zit naast gevoel ook een rationeel element. Het lijkt ons dat je dat nodig hebt, wil je jezelf als therapeut niet kwijtraken.
Voorts hebben we al eerder gepleit voor een anamnese waarin ook de sociale omgeving van de patiënt wordt betrokken. Door naar bijvoorbeeld ouders te luisteren pleeg je als therapeut geen verraad. Je kunt er immers je eigen conclusie aan verbinden? Binnenkort publiceren we een uitspraak van het tuchtrecht, waaruit blijkt dat ons voorstel vooralsnog tot de doodzondes van therapeutisch Nederland hoort.
Een laatste opmerking: je bent in onze ogen als therapeut niet verplicht je cliënt te geloven. Helemaal meegaan in de wijze waarop een cliënt zijn of haar wereld ziet, opent in onze ogen de Doos van Pandora. Een beetje vriendelijke objectiviteit en begrenzing kan geen kwaad, op z’n tijd. Als een kind zijn moeder roept omdat er monsters onder z’n bed zouden liggen, gaat deze immers ook niet hysterisch mee gillen? Wil een therapeut ‘de betere ouder’ zijn moet hij of zij houvast bieden in het moeras van de imaginatie.
** Tegenwoordig wordt bij de frase ‘het overschrijden van grenzen’ vaak aan seksueel misbruik gedacht. In dit geval ligt het kennelijk breder. Van der Hart was overduidelijk geobsedeerd door zijn patiënte en dat kan als een verliefdheid hebben aangevoeld. Dit heeft geresulteerd in omhelzingen, waarvan hij zei – en dat was misschien ook de illusie die hij koesterde – dat ze er waren om zijn cliënte te laten ervaren dat hij er voor haar was. Maar er werden ook op andere fronten therapeutische grenzen overschreden. Lees hiervoor de volgende artikellen. Helaas beide geanonimiseerd. Het rapport van de inspectie pas sinds kort. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hilly-s-therapeut-ging-twintig-jaar-lang-te-ver-voor-het-haar-lukte-er-iets-aan-te-doen~bcc2a29f/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=email
