9 augustus 2021
Ouders van volwassen kinderen met DIS, met wie wij spraken, zijn niet zelden de overtuiging toegedaan dat hun – vaak – dochter lijnrecht liegt. Dit steekt temeer, omdat het voor hen een teken is dat hun kind hen moedwillig wil kwetsen en te gronde richten. Om te verduidelijken dat de zaak subtieler ligt, hierbij een kort exposé over ‘De zaak Franklin’.
Eileen Franklin is bekend geworden omdat ze de hoofdpersoon was in de allereerste rechtszaak, waarbij een vader veroordeeld werd op grond van hervonden herinneringen van zijn dochter alléén. Maar de zaak is ook exemplarisch voor de wijze waarop mensen hun herinneringen aanpassen, als deze onverhoopt geloochenstraft worden door aanwijsbare feiten.
Het verhaal waarmee Eileen aangifte deed tegen haar vader, wegens de moord – twintig jaar eerder – op haar vriendinnetje Susan Nason, is nog voordat het proces uiteindelijk plaatsvond op bijna alle punten gewijzigd. Neem bijvoorbeeld de manier waarop ze beweerde de herinneringen te hebben ‘opgehaald’. In eerste instantie verklaarde ze dat dat onder hypnose was gebeurd. Nadat ze had begrepen dat de rechtbank dergelijk bewijs niet zou accepteren sleepte ze er een nachtmerrie bij. En haar aanwezigheid bij een tv-show waarin een psychologe verklaarde dat herinneringen vaak door de eigen kinderen worden uitgelokt, leidde ertoe dat Eileen zich ging realiseren dat de blik van haar eigen dochtertje – bij een bepaalde lichtval – haar aan die van Susan had doen denken, op het moment dat deze door een klap met een steen werd vermoord. Het silhouet van de moordenaar dat ze daarbij zag bleek pas na weken noeste geheugen-arbeid haar eigen vader te zijn.
Dat vader George Franklin al tien jaar eerder in beeld was geweest als de potentiële moordenaar van Susan, bleek pas na de veroordeling uit grondig onderzoek van onderzoeksjournalist Harry McLean, die een lijvig boek over de kwestie schreef. Een zusje van Eileen had destijds aangifte gedaan. Zij achtte het niet onwaarschijnlijk dat de brute Franklin – die zijn gezin terroriseerde en mogelijk ook seksueel misbruik maakte van een deel van zijn eigen kinderen – het buurmeisje had vermoord. Hij gedroeg zich vreemd, op de dag van de moord, zo heette het. Er was alleen geen spoor van bewijs en Franklin bleek op de bewuste dag te zijn thuisgekomen op een tijdstip dat de moord nog niet was gepleegd. Dit voorval maakt echter duidelijk dat de vader al veel eerder als mogelijke moordenaar in de geest van Eileen figureerde.
Dan was er de kwestie van het tijdstip, waarop de moord had plaatsgevonden. Eileen beweerde dat dat laat in de ochtend was. Toen de Officier van Justitie haar vertelde dat dat onmogelijk was, omdat Susan pas na schooltijd verdween, draaide Eileen haar geheugenfilm nog eens af, op zoek naar nadere details. En ja hoor: ze zag aan de schaduwen van de bomen dat het laat in de middag moest zijn.
We hebben er al vaker op gewezen dat herinneringen geen enkele gelijkenis met foto’s of video’s vertonen. Ze worden op elk moment dat je ze ophaalt actief geconstrueerd uit verschillende elementen. Daarbij gebeurt het niet zelden dat achteraf-kennis de geheugeninhoud beinvloedt. Het kan krantenartikelen betreffen, films, boeken, een gesprek, of dingen die je alleen maar hebt gedacht en die je niet daadwerkelijk hebt meegemaakt.
In een vorige post beschreven we de FFP, de ‘fantasy prone personality’, een persoonlijkheidstype dat fantasie en werkelijkheid moeilijk uit elkaar kan houden en dat meer dan gebruikelijk last heeft van boven beschreven bron-verwarring. De FFP is daardoor geneigd eindeloos naar interne of externe bevestiging van haar herinneringen te zoeken en zo ten prooi te vallen aan ‘confirmation bias’: het alleen oog hebben voor feiten die binnen de eigen overtuiging passen. Dergelijke personen bedriegen dus weliswaar zichzelf en zetten hun omgeving – inclusief hun therapeut – op het verkeerde been, maar zijn er in het merendeel van de gevallen van overtuigd dat hun ‘gevoel’ hen niet bedriegt.
Iedereen die wel eens een dispuut over een bepaalde herinnering heeft gevoerd kan zich dit voorstellen. Het geheugen is het wortelstelsel van onze identiteit. Meer dan onze ouders dat zijn. Het vonnis over George Franklin werd na een paar jaar herzien, omdat Eileen nieuwe herinneringen kreeg aan moorden die ze had bijgewoond. De Doos van Pandora, eenmaal geopend, braakte onverbiddellijk meer gruwelen uit. Deze waren niet meer met de werkelijkheid in overeenstemming te brengen.
Een documentaire over deze zaak:
https://www.npostart.nl/crimedocs-buried/VPWON_1339463