23 augustus 2021
Hysterie en incest zijn in de 70er jaren beide in de feministische molen beland. Het is goed dat de begrippen wat werden opgeschud. Aandacht voor de onvrijheid van gender- rollen kan er bijna niet genoeg zijn, hoewel het opvalt dat het soms mosterd na de maaltijd leek. De eerste feministische golf en vooral de Tweede Wereldoorlog, waarin bleek dat vrouwen zich goed konden handhaven in ‘mannen’- beroepen, hadden het keurslijf van vrouwen al aanzienlijk losser gemaakt.
Ook de aandacht voor incest, na vrouwenmishandeling, ongewenste intimiteiten en verkrachting begin 80er jaren een volgend thema, kan alleen maar worden toegejuicht. In de V.S. was er nog meer reden toe dan in Nederland, gezien de invloedrijke wettekst uit 1934‚ Treatise on Evidence, van John Henry Wigmore, waarin wordt betoogd dat vrouwen en kinderen de neiging hebben mannen van goede naam en faam ten onrechte te beschuldigen van seksueel misbruik. Hij beveelt daarom aan dat ze eerst door een psychiater worden gezien.
Dat vrouwen het beu waren is dus meer dan begrijpelijk. Er is echter ooit een feministe geweest die over vrouwen heeft gezegd: één is een hysterica, twee vormen een beweging. Wij zouden er aan toe willen voegen dat dat in het geval van incest een nogal hysterische beweging was. Zoals we in een eerdere column hebben betoogd, is het de vraag of incestslachtoffers daarbij gebaat zijn.
In hoofdstuk 2 van ons boek zullen we meegegaan in de kritiek van Han Israëls op het rapport van Nel Draijer*. Zeer terecht merkte zij na het verschijnen van ‘Heilige Verontwaardiging’ in een interview met OPZIJ echter op : ‘Feministisch onderzoek bestaat niet, alleen goed en slecht onderzoek’. We zijn er dan ook van overtuigd dat ze haar onderzoek naar beste weten en zo neutraal mogelijk heeft uitgevoerd. Maar net als iedereen zal ze zich gebaseerd hebben op een aantal ‘waarheden’ die, zoals ze zegt, ‘de mannelijke mythen moesten vervangen’:
– Incest komt veel meer voor dan we altijd hebben gedacht.
-Incest slachtoffers werden echter zelden geloofd, omdat Freud ooit heeft gezegd dat ze fantaseerden.
-Incest komt in alle lagen van de bevolking voor en van menig dader zou je het niet denken. (Het kan je buurman zijn).
-Mannen houden elkaar de hand boven het hoofd als het om incest gaat. Praten over incest is taboe.
-Incest heeft een funeste invloed op de geestelijke gezondheid van vrouwen.
Zijn deze waarheden naar eer en geweten onderzocht? Neen, zoals te doen gebruikelijk als het waarheden van een ‘isme’ betreft: ze zijn verkondigd. Dat gebeurde via een niet aflatende stroom publicaties, artikelen, reportages en talkshows, waarin het leed van slachtoffers breed werd uitgemeten en waarin men onderling steeds naar elkaar verwees.
E.e.a. wekte de indruk dat incest inderdaad veel meer voorkwam dan gedacht. Volgens sommigen in de helft van alle gezinnen. Anderen telden daar ‘verborgen’ incest bij op, te weten de wellustige gedachtes van familieleden bij het zien van een kind. Het potsierlijke verklaringsmodel voor de wijze waarop een kind daar schade van zou ondervinden mag in Hoofdstuk 3 fungeren als voorbeeld van pseudo- wetenschappelijk denken.
Ook het begrip ‘lichaamsgeheugen’, dat de amnestische barrière van zeer jonge kinderen zou omzeilen door nauwkeurig bij te houden welke seksueel ontoelaatbare handelingen er met het zeer jonge kind werden verricht, komt in hoofdstuk 3 aan de orde, omdat het bestaan ervan inmiddels tot het algemeen gedachtegoed is gaan behoren. We zijn nu eenmaal van jongs af aan gewend de meeste van onze kennis door anderen te krijgen aangereikt, zonder haar ter discussie te stellen.
Hysterie en incest werden in ieders ogen twee zijden van dezelfde medaille na de publicatie van het boek van Jeffrey Masson (1984) ‘The Assault on Truth: Freud’s Suppressionof the Seduction Theory’. We zullen aantonen dat Masson hiermee een foute en opruiende voorstelling van zaken geeft. Veel anderen hebben daar ook al op gewezen, maar het kwaad was al geschied: met het teruggrijpen op een idee dat door Freud werd verworpen, volgens feministische denkers om het patriarchaat te beschermen, stond de deur wagenwijd open om welke klacht dan ook van een vrouw te wijten aan incestervaringen die ze verdrongen had. En zo gebeurde het ook.
