24 mei 2022
Een danseres met Alzheimer ‘hervindt’ haar herinneringen als ze naar het Zwanenmeer luistert, zo meldt de Franse subtekst van dit filmpje op youtube.
Bestaan er dan toch hervonden herinneringen?
Je zou bijna gaan geloven van wel, maar zoals we al in onze bespreking van Bessel van der Kolk opmerkten (elders op deze site), heb je verschillende soorten geheugen. Van der Kolk wordt vooral getriggerd door het begrip ‘impliciet” of ‘non-declaratief’ geheugen, waar het in de video om gaat, omdat dat ‘onbewust’ is. En in alles wat onbewust is, zo lijkt hij te redeneren, kun je herinneringen aan ‘overwhelming’ trauma verstoppen.
We hebben op deze site al vaker het von Domarus principle van stal gehaald, dat de logica van het redeneren van schizofrenen beschrijft. Op de één of andere manier lopen we daar altijd tegenaan bij de theoretici van met name lichaamsherinneringen. Waarmee we niet willen zeggen dat de hele rm-beweging schizofreen zou zijn. Het betreffende associatieve denken zie je bijvoorbeeld ook bij dichters, die door het gebruik van homoniemen** meer diepte aan hun poëzie geven. In het onderstaand gedicht van Achterberg (van wie overigens vermoed wordt dat hij schizofreen was), is bijvoorbeeld het gebruik van de uitdrukking ‘met man en muis’ dubbel te duiden.
Het procedureel geheugen heeft weinig te maken met het declaratieve autobiografisch geheugen, dat betrokken is bij persoonlijke herinneringen. Het betreft geheel verschillende processen. Kort samengevat behelst het een zeer robuust en nauwelijks bewust lange termijn geheugen voor processen die ooit bewust, maar ook onbewust, zijn aangeleerd. Als voorbeeld worden vaak motorische vaardigheden als lopen en fietsen genoemd. Maar ook kunnen lezen, bijvoorbeeld, is een onderdeel van het procedureel geheugen.
O.a het hersencentrum*** heeft onderzoek gedaan naar de invloed van Alzheimer op het autobiografisch geheugen enerzijds en het procedurele geheugen anderzijds. De resultaten lieten zien dat het procedurele geheugen nog fier overeind staat, als het autobiografisch geheugen al compleet is ondermijnd. Dit onderschrijft de ervaringen van muziektherapeuten, die door muziek soms ingang kunnen vinden tot het psychisch leven van patiënten, die op andere wijzen niet meer benaderbaar zijn.
Meer over het geheugen in hoofdstuk 7 van het te schrijven boek: SPEAK, MEMORY!
** https://onzetaal.nl/taalloket/homoniem
***https://hersencentrum.nl/over/hersencentrum/
Over het muzikale geheugen bij ouderen: https://www.nature.com/articles/d41586-024-02369-7