Een aantal therapeutische sessies leidde ertoe, dat dochter Marieke vanuit het niets haar vader en broer beschuldigde van seksueel misbruik in haar jeugd.
Hieronder vertelt moeder Anja over de schrijnende gevolgen van deze herinneringen voor haar man Rik, haar zoon Tony, haar schoondochter Rinske en de kleinkinderen.
Alle namen in dit artikel zijn fictief om familie en kleinkinderen te beschermen.
Hoe een misbruikt geheugen van een droom een nachtmerrie maakte.
Een deel van mij zou het verdriet van de daken willen schreeuwen over het uit elkaar vallen van ons gezin en over de machteloosheid en het onrecht dat ons, maar ook onze dochter is aangedaan. Een ander deel van mij zwijgt er liever over omdat het zo’n beladen onderwerp is. Ik zeg altijd: “ik loop met een geheim dat het mijne niet is”. Dit is ons opgedrongen.
Toch kies ik ervoor om mijn stem te laten horen en door mijn verhaal te vertellen kan ik misschien ook andere slachtoffers helpen die zich in mijn verhaal kunnen herkennen.
Ons gezin bestaat uit 4 personen. Mijn man Rik en ik zijn bijna 48 jaar getrouwd.
Naast onze dochter Marieke – die 3 prachtige dochters heeft – hebben we onze zoon Tony, getrouwd met Rinske en samen hebben zij een prachtige dochter en zoon.
Vier jaar na onze zoon werd nog een zoon geboren. Tot ons grote verdriet is hij na 10 maanden overleden. Dit legde een zware last op ons als gezin en we waren zo kapot van verdriet dat we elkaar niet meer konden steunen. We zijn toen in therapie gegaan en dat heeft ons goed geholpen met de verwerking, maar het was een moeilijke periode voor ons allemaal.
Na 4 jaar kwam onze dochter Marieke. Een mooi en zeer gewenst kind en later moeder van onze kleindochters Monica, Cristien en Leontine.
Als kind was Marieke vrolijk, gevoelig en sociaal. Ze was creatief en had humor. De band tussen Marieke en haar broer Tony was ondanks het leeftijdsverschil zeer liefdevol en betrokken. Hij hielp haar waar hij kon en zij deden samen aan karate.
We waren gewoon een fijn gezin.
Toen de kinderen uit huis gingen brak voor mijn man en mij een nieuwe periode in ons leven aan. De verstandhouding met de kinderen en schoonkinderen was prima en we kwamen (en komen, met het gezin van Tony) graag bij elkaar.
Vervelend was dat Marieke in oplopende mate last kreeg van neerslachtige en depressieve gevoelens na haar bevallingen. Haar zwangerschappen waren steeds zwaar en na de bevalling gaf zij vaak aan het allemaal niet goed aan te kunnen. Vooral na de bevalling van haar jongste dochter Leontine werd het haar teveel. Cristien was toen 3 jaar en een slechte slaper. Wij hielpen Marieke zoveel mogelijk omdat ze niet aan haar rust toekwam.
Onze dochter zocht steeds meer hulp bij een osteopaat. Deze osteopaat werkte in hetzelfde gebouw als de vrouw van haar latere therapeut.
Marieke vertelde ons dat deze therapeut verbonden aan de toenmalige stichting Elfenlicht, thans Rob Derksen www.robderksen.nl, haar kosteloos hielp met loopbaancoaching om erachter te komen wat zij als beroep zou willen. Vanaf dat moment merkten wij dat Marieke steeds afstandelijker werd naar ons, haar ouders en haar broer – en minder vaak bij ons op bezoek kwam.
Op een verjaardag vertelde Marieke dat ze een geweldig weekend had gehad. Ze maakte 3 dagen lang interne therapiesessies mee met weinig tijd voor rust en slaap.
De sessies waren gericht op een vrouw die weigerde haar incestverleden te benoemen. De therapeut wilde een doorbraak forceren. Marieke vertelde dat de vrouw in het midden van de groep moest staan, daaruit probeerde weg te komen, terwijl de hele groep haar steeds terug duwde en naar haar schreeuwde dat ze haar verzet moest opgeven. Uiteindelijk “brak” de vrouw en vertelde over haar incestverleden. Marieke vond dat ze die vrouw daarin kon steunen en noemde de ervaring fantastisch en bevrijdend. Voor ons als familie voelde deze therapievorm niet goed. We maakten ons zorgen over onze zo veranderde Marieke.
Later vertelde Marieke ons nog dat ze een cursus volgde “de schaduwkanten van mijn jeugd” geheten.
Mijn man en ik zagen dat er een vriendschapsrelatie ontstond tussen Marieke, haar man en de therapeut en zijn vrouw. Zij pasten op de kinderen van de therapeut en namen ze dagjes mee uit naar een pretpark enz.
Via de website kwam ik er achter dat Marieke administratief werk voor Elfenlicht verrichtte. De mogelijk hierdoor ontstane afhankelijkheid van Marieke en haar gezin ten opzichte van stichting Elfenlicht verontrustte ons zeer.
Na deze ontwikkeling volgden een aantal vervelende incidenten. Op de 1e verjaardag van onze jongste kleindochter werden we als opa en oma genegeerd. De volgende dag belde mijn man onze dochter op om het uit te praten. Zonder resultaat. Ik heb haar daarna in een telefoongesprek ook gevraagd om er over te praten, maar ze zei tegen mij: “geen oude koeien uit de sloot te willen halen”.
Mijn verdriet over het verstoorde contact werd door Marieke afgedaan met de woorden: “ik ben niet verantwoordelijk voor jouw pijn en verdriet”.
Marieke schreef per email dat ze een time-out wilde om tot zichzelf te komen. Sinds die mail kregen we ondanks meerdere pogingen geen echt contact meer met haar.
Het contact met de kleinkinderen, waar we een hele sterke band mee hadden, werd belemmerd. We spraken met oudste kleindochter Monica af dat we haar elke zaterdag zouden bellen. Na een paar keer, waarbij Monica zich in onze beleving vreemd afstandelijk gedroeg aan de telefoon, kregen we alleen nog contact met een antwoordapparaat van de stichting Elfenlicht. Via een oppasmevrouw van Elfenlicht kon ik eindelijk met Monica praten die zei dat ze liever tv wilde gaan kijken.
Een logeerafspraak van Monica werd per email afgezegd omdat ze bij een medecursist zou gaan logeren. We waren verbijsterd en heel verdrietig.
Dan gebeurt het ondenkbare.
Als mijn man en ik op vakantie zijn in het buitenland ontvangt onze zoon Tony een email bericht van Marieke dat onze kleindochter Monica vanwege haar veiligheid nooit meer bij Rinske en hem, of bij Rik en mij, mag logeren. Marieke waarschuwde Rinske dat ze goed op haar kinderen moest letten, vooral op haar dochter.
Hevig geschrokken belde Rinske haar schoonzus die haar vertelde, dat na een “lichte” therapiesessie in het weekend ze van de therapeut had gehoord dat haar dromen over seksueel misbruik waarheid waren. Geëmotioneerd zei Marieke: “Hij is energetisch therapeut, paranormaal begaafd en kan dat voelen”.
Marieke’s man nam op dat moment het gesprek over. ”Ik kon het eerst niet geloven, maar de therapeut bevestigde dat dit de waarheid was”.
Als ik na mijn vakantie bij thuiskomst mijn dochter telefonisch om opheldering vraag, vertelt zij mij dat ze door mijn man Rik en onze zoon is misbruikt toen zij 6 jaar was.
Ook vertelt zij dat ze moest toekijken hoe mijn man onze – toen 14 jaar oude – zoon, misbruikte. Dit alles moest zijn gebeurd als ik in het buitenland op familiebezoek was.
Feit: ik ben niet in het buitenland geweest toen zij 6 jaar was en onze zoon was toen oud genoeg om te getuigen dat het absoluut niet waar is.
Marieke had zelfs haar dochter Monica meegenomen naar de therapeut die beweerde, dat opa wel opgewonden was, maar zijn kleindochter niets gedaan had.
Dan slaat het ongeloof, de ontzetting en verbijstering toe. Ik heb alle emoties doorleefd, van ongeloof, woede, verdriet en pijn. Ik voelde mij of er een mes in mijn hart was gestoken. Mijn man heeft er weken over gedaan om enigszins tot zichzelf te komen. Samen zijn we blijven zitten met honderden vragen zonder antwoorden.
Marieke weigert ieder contact. Weigert door ons voorgestelde bemiddeling van een psycholoog. Reageert niet op lieve kaarten, bloemen met: “ik hou van je” en “ik mis je”.
Het ergste dat ouders kan overkomen is het verliezen van een kind. Wij verloren er twee. De overtuiging dat mijn dochter Marieke ook slachtoffer is maakt het allemaal nog erger.
Huidige situatie.
Na 11 jaar hebben wij nog steeds onze dochter en haar 4 kinderen niet gezien. Ons jongste kleinkind was al ruim 2 jaar toen wij van zijn bestaan hoorden. Dat voelde als een klap in ons gezicht.
Wij moeten helaas concluderen dat deze situatie zijn sporen bij ons heeft nagelaten. Zowel lichamelijk als psychisch. Mijn man en ik hebben beiden gezondheidsproblemen.
Ik heb 2 jaar geleden een zware burn-out gehad.
Slikte kalmerende middelen om maar te overleven.
Ik ben nog steeds erg snel moe, maar het gaat steeds beter als ik mijn grenzen maar bewaak.
Onze zoon, schoondochter en hun kinderen houden ons op de been. Door hun liefde kunnen we doorgaan.
Maar het onderwerp is met hen niet meer bespreekbaar.
Zij hebben er erg onder geleden. De eerste jaren hebben we er veel met elkaar over kunnen praten. Hun kinderen waren eigenlijk wel close met de kinderen van onze dochter en kwamen regelmatig bij elkaar toen het nog goed was. Vooral de twee oudste kleindochters waren zeer close.
Ze zien elkaar ook niet meer. De dochter van onze zoon heeft daar heel erg veel verdriet om gehad en nog pogingen gewaagd om met haar nicht af te spreken. Maar dat was eenzijdig. Alleen zij deed moeite dus is dat gestopt. Ze hebben nog wel contact via sociale media maar weinig.
Onze zoon heeft na jaren, een keer heel boos laten weten dat hij doodziek was van onze acties omdat het toch niets zou uithalen en hij zag hoe gestresst we er onder waren geworden. Hij wilde er niets meer over horen. Dus we praten er maar niet meer over.
Vanuit zijn standpunt, kan ik dat wel begrijpen. Het laat zijn bezorgdheid voor ons zien.
Het was voor ons een noodzaak om te laten weten wat valse beschuldigingen van zogeheten therapeuten kunnen veroorzaken en de vreselijke gevolgen daarvan. Zowel voor de beschuldigden als voor het slachtoffer, dat in feite gehersenspoeld is. Het is voor mij onverteerbaar dat onze dochter met het idee rondloopt dat wij monsters zijn.
Momenteel heb ik via socialmedia oppervlakkig contact met onze dochter, waarvan mijn man op de hoogte is.
Het bizarre is dat ze steeds meer leuke herinneringen aan onze fijne vakanties benoemt en vraagt naar plaatsnamen waar we geweest zijn.
Ze vertelt dan hoe ze genoot en deelt veel herinneringen van de mooie plaatsen en dingen die we op die vakanties deden.
Ook dat ze heimwee heeft naar bepaalde plaatsen waar we geweldige vakanties gevierd hebben met het hele gezin
Ze weet nog heel veel leuke situaties te benoemen.
Ze heeft altijd veel gevoel voor humor gehad.
Dat laat ze nu ook vaak blijken en er zijn tijden dat we samen lachen als vanouds.
Dan zou je toch zeggen…. Het is weer zoals het was.
Nee, dat is het niet en dat zal het denk ik ook nooit meer worden. Ze heeft tenslotte geen contact met Rik.
Onze zoon en schoondochter zijn op de hoogte van het socialmedia contact maar hebben laten weten niet open te staan voor wat voor bemiddeling dan ook. Ze willen haar gewoonweg nooit meer zien! Een begrijpelijke reactie van hun kant. Pijn doet het wel.
En goed voelt het niet. Ik houd immers zielsveel van al mijn kinderen en kleinkinderen. Ik ben altijd dol op ze geweest en zal dat ook blijven.
Je wilt alleen maar 1 ding… dat alles weer goed komt in de familie. Nu we er nog zijn.
Mijn man is nog steeds voornamelijk boos en vernederd. Logisch natuurlijk en heel begrijpelijk. Dat gevoel herken ik want ik heb het ook.
Soms hoe gek ook, ben ik weleens jaloers op de gevoelens van mijn man en zoon. Zij zijn boos dus daarmee basta.
Want dat is denk ik makkelijker voor hun dan nog steeds naar hun dochter of zus te verlangen en haar te missen.
Wat mij betreft: ik houd ook nu nog heel veel van onze dochter. Ik heb weleens het advies gekregen om helemaal met haar te breken. Maar ik kan dat niet. Ik heb haar 9 maanden gedragen. Ik heb haar gebaard.
Mijn man en ik zijn niet uit elkaar gegroeid al hebben we allebei een andere kijk op de situatie zoals hij nu is. Hij zegt ook niet meer te weten of hij nog wel van zijn dochter houdt. Ik deel alles met hem. Praat over de verdeeldheid die ik voel en de blijdschap als ik weer een lief appje van haar ontvang. Hij sluit zich van alle emoties daaromheen af. Dat heeft hij altijd gedaan en het vormt wellicht zijn overlevingsmechanisme. Want het zal je maar gebeuren! Het erge is, dat je met zoveel onbeantwoorde vragen blijft zitten.
Ik heb me jaren lang verdiept in het fenomeen verdrongen herinneringen en snap nu ook hoe zoiets kan gebeuren. Via social media heb ik contact gelegd met lotgenoten, wereldwijd. Daardoor heb ik veel steun en begrip ontvangen en gegeven.
Ons verhaal is geplaatst op de website van stichting Skepsis en ook op de site van de stichting tegen kwakzalverij, Wij hebben een klacht ingediend bij de inspectie voor de gezondheidszorg. Na diverse gesprekken met de inspectie is de betreffende therapeut schriftelijk op zijn vingers getikt. Wij hadden graag gezien dat de inspectie hardere maatregelen had genomen.
Daarnaast hebben we met lotgenoten een symposium bezocht over het onderwerp “onterechte beschuldiging”.
Het enige dat we niet gedaan hebben is een aanklacht indienen tegen onze dochter wegens laster en smaad.
We hadden door veel contacten met lotgenoten verhalen gehoord van mensen die dat wel deden en hun kind voorgoed kwijt waren. Ook al waren zij onschuldig verklaard.
Aan mijn dochter wil ik zeggen:
Lieve Marieke,
Wat ik je nu nog zou willen zeggen is het volgende.
Het contact wat wij nu en dan hebben voelt voor mij dubbel. Ik ben er aan de ene kant blij mee, maar aan de andere kant klopt het niet. We hebben niets uitgesproken.
Herken jij dat ook?
Hoe voelt dat voor jou?
Heb jij ooit getwijfeld aan de integriteit van degene die je dit aangepraat heeft?
Is het ooit in je opgekomen dat de vele cursussen die je bij hem gevolgd hebt jou beïnvloed zouden kunnen hebben?
Vooral na die sessies waar de groepsdruk werd opgevoerd om misbruik te bekennen?
Want jij droomde daar vervolgens over en ging met die droom naar je helderziende therapeut toe.
Zou je mij uit kunnen leggen waarom je nooit met ons gecheckt hebt of zijn conclusie wel klopte?
Waarom heb jij zomaar klakkeloos aangenomen dat deze man een goede “therapeut” is?
Heb je zijn achtergrond weleens gelezen? Wat hij allemaal beweert en waar hij “zichzelf’ allemaal van heeft genezen”?
Waarom heb je de keuze gemaakt deze man te geloven boven je familie en ben je niet eens een gesprek met ons aangegaan?
Waarom heb je het gesprek met ons altijd wil vermijden?
Waar ben je dan bang voor?
We kunnen je recht in de ogen kijken.
Wij zijn degenen waar je moet zijn om er achter te komen of je verhaal wel klopt.
Heb jij je ooit verdiept in wetenschappers die “hervonden herinneringen” betwijfelen?
Er is zoveel over geschreven.
Ik hoop dat je dit ooit leest voor het te laat is en dat we elkaar weer zullen zien.
Ik neem je gewoon weer in mijn armen want nogmaals, ik ben nooit gestopt om van je te houden.
Liefs Mama.
Voor meer informatie kunt u terecht op de volgende links.
http://www.traumaversterking.nl
http://www.fmsfonline.org/
http://www.serendib.be/artikels/kruistochtdertherapeuteraars.htm
http://www.leugens.nl/2009/08/16/chris-veraart-velt-peter-kieft-definitief/
Ik heb de volgende boeken gelezen:
“Graven in het geheugen” van Dr. ElisabethLoftus en Katherine Ketchum.
“My lie” van Meredith Maran
“Victoms of memories “ van Mark Pendergast.
“Valse Zeden” van Chris Veraart.
Met toestemming van de schrijfster ervan, Asha ten Broeke, nemen we hierbij het verhaal over dat ze over het gezin van Rik en Anja schreef in Trouw:
Valse herinnering, echt leed
ASHA TEN BROEKE − 28/09/11, 00:00
Het alternatieve psychotherapiecircuit heeft een onschuldig imago. En dat is niet altijd terecht. Sommige technieken die ‘helers’ gebruiken om in de jeugd van hun cliënten te graven, kunnen valse herinneringen laten ontstaan. Dat leidt tot niets dan ellende.
Het begon met een droom over incest. Zo’n nachtmerrie hoeft natuurlijk niets te betekenen, maar voor Marieke is het de start van een lange zoektocht naar de waarheid. Ze twijfelt, vertelt ze aan haar broer. Ze kan het eigenlijk niet geloven, weet niet wat werkelijkheid is en wat fantasie. Is er in mijn jeugd iets gebeurd dat zo erg is dat ik de herinnering eraan volledig heb verdrongen? Ben ik misbruikt?
Marieke (37) zoekt hulp in de alternatieve hoek. Een osteopaat, een hypnotherapeut, een holistisch heler. Daar komt ze vaker. Ze heeft drie moeizame zwangerschappen achter de rug. Als tiener was ze depressief en had ze een vriendje dat seksueel gewelddadig was. “Daar heeft ze eigenlijk nooit over willen praten”, vertellen haar ouders, Rik en Anja. En hoewel ze het lastig vinden, geven ze toe dat de relatie met hun dochter stroef was. Ze moeten toekijken terwijl Marieke afstand neemt van haar familie, en steeds meer toenadering zoekt tot haar alternatieve therapeuten.
Een van die therapeuten is Rob Derksen, coach en oprichter van de holistische stichtingen Het Elfenlicht en De Zuil Vitalisering. Vrijwel alle psychische problemen hebben hun oorzaak in de jeugd, denkt hij. Pas als je de emoties van toen weer doorleeft, kan je ziel genezen. Ook stoornissen die door de wetenschap als ongeneeslijk worden gezien, zoals schizofrenie en autisme, zijn op die manier te helen, meent Derksen. In de holistische wereld kijken veel mensen er zo tegenaan. De arrogante wetenschap gaat ervan uit dat alternatieve therapeuten niet weten waar ze mee bezig zijn, zegt hij. “Wetenschappers denken dat hun manier de enige juiste manier is. En dat vind ik juist weer erg gevaarlijk en te beperkend.”
“Ik heb een vermogen meegekregen dat ik intuïtief aanvoel wat ik moet doen”, zegt Derksen over zijn werk als heler. “Ik krijg dan beelden of gevoelens binnen. Net alsof ik weet vanuit mijn hart, hé, er is hier een thema met misbruik of zoiets.” Dat gevoel deelt hij met de cliënt. Vervolgens gebruikt hij een keur aan methodes om die moeilijke jeugdherinneringen aan het licht te brengen.
Zelf noemt hij regressietherapie als voorbeeld: “Je brengt iemand in wat sommigen een trance of hypnosetoestand noemen. En dan neem je iemand mee in wat er naar boven komt.” In zijn sessies haalt Derksen zelfs gebeurtenissen naar boven waar iemand voordat die in therapie ging helemaal geen herinnering aan had. Zo had hij een cliënte die geen relaties aan durfde te gaan met mannen. Door ’te werken op dat gedragspatroon’ kwamen ze erachter dat de vrouw was misbruikt door haar broer, zegt hij. “Dus dat kan zo ver gaan dat je het helemaal verdringt en dat je het gewoon vergeet.”
Terwijl Derksen in al zijn welwillendheid denkt dat hij op deze manier zijn cliënten helpt genezen, doet zijn aanpak bij geheugendeskundige Elke Geraerts alle alarmbellen afgaan. Geraerts, verbonden aan de Erasmus Universiteit, doet al jaren onderzoek naar het gemak waarmee ons geheugen gefopt kan worden, zodat we iets gaan geloven wat nooit is gebeurd. Ze ziet in haar werk regelmatig mensen die valse herinneringen hebben opgedaan onder invloed van een foute therapeut.
Van Derksens aanpak krijgt ze het benauwd; geconfronteerd met het feit dat hij in de afgelopen tien jaar al meer dan vierduizend mensen heeft behandeld, snakt ze hoorbaar naar adem. “Het is vrij onwaarschijnlijk dat wanneer je in therapie lang gaat sleutelen en trekken, die herinneringen accuraat zijn”, zegt Geraerts. “Op een bepaald moment kun je niet meer onderscheiden wat de therapeut je heeft doen inbeelden en wat er echt is gebeurd in je kindertijd.” Van hypnose is aangetoond dat het vaak tot valse herinneringen leidt. Droominterpretatie idem. De aanpak van Derksen noemt ze ‘uit den boze’.
Herinneringen liggen niet vast in je brein, zoals gegevens op een harde schijf. Integendeel: je geheugen is veranderlijk en schrikbarend gemakkelijk te manipuleren. Sinds de jaren negentig is vele malen aangetoond dat met suggestie relatief eenvoudig valse herinneringen te creëren zijn.
Geraerts liet in haar experimenten mensen geloven dat ze ziek waren geworden na het eten van eiersalade of dat ze waren ontvoerd door ruimtewezens. Zo’n valse herinnering is hardnekkig. In de vakbladpublicatie van Geraerts’ eiersalade-onderzoek staat te lezen dat de herinnering leidde tot ‘significant gereduceerde consumptie van sandwiches met eiersalade, zowel direct als vier maanden na de valse suggestie’.
Psychologen creëren zo’n valse herinnering door iemand aan het handje door de nepherinnering te leiden: “Je bent in het ruimteschip. Stel je dat eens voor. Wat zie je?” Die methode komt bijna precies overeen met de manier waarop alternatieve therapeuten tijdens een regressiesessie hun cliënt door hun jeugd leiden.
In de experimenten werkt de techniek bij ongeveer een op drie deelnemers; bij hen ontstaat er daadwerkelijk een valse herinnering. Dit zijn meestal mensen die van zichzelf al fantasierijk en suggestibel zijn, aldus Geraerts. Rik en Anja herkennen hun dochter in die omschrijving. Marieke was altijd al gemakkelijk te beïnvloeden, vertellen ze.
Rik en Anja denken dat hun dochter vooral beïnvloed werd tijdens intensieve meerdaagse cursussen in het alternatieve circuit die Marieke veelvuldig volgde. Daar is ze, onder begeleiding van onder andere Rob Derksen, dieper gaan graven in haar jeugd, haar dromen, haar herinneringen, vermoeden haar ouders. Ze deelde wat ze daar meemaakte met haar moeder. Die vertelt met zichtbare afkeer over de groepsdruk.
“Een aantal keren vertelde Marieke trots hoe bij cursisten ‘doorbraken’ werden geforceerd. Na urenlange druk van de therapeut vertelde de cursist dan uiteindelijk over haar trauma. Zo was er een incestslachtoffer dat per se moest praten over haar verleden. Toen ze dat te moeilijk vond, ging de groep aan haar trekken en tegen haar schreeuwen, net zo lang tot ze haar verhaal deed. Dat vind ik eng.”
Hoewel Derksen in alle toonaarden ontkent suggestief te werken, geeft hij toe dat hij groepsdruk inzet om bij mensen een doorbraak te forceren. “Dat kan heftig zijn”, zegt hij. Hij maakt ook met regelmaat mee dat er meerdere incestslachtoffers in een cursusgroep blijken te zitten: “Dat mensen voor het eerst zeggen: ik heb ook zoiets meegemaakt maar ik had het ver verdrongen.”
Zelf ziet Derksen dat als een gunstige uitkomst van de cursus. Maar uit psychologische experimenten blijkt dat valse herinneringen niet alleen kunnen ontstaan onder invloed van een suggestieve therapeut, maar ook onder invloed van mede-groepsleden, zegt Elke Geraerts. Ze vertaalt die bevindingen naar groepssessies waar onder druk aan misbruikherinneringen wordt getrokken: “Sommige mensen die al wat gemakkelijker meegaand zijn of die een neiging tot fantasie hebben, kunnen dan inderdaad gaan geloven dat zij ook misbruikslachtoffer zijn.”
Marieke raakt er ondertussen steeds meer van overtuigd dat zij zo’n slachtoffer is. Ze besluit haar oudste dochter mee te nemen naar Derksen, om erachter te komen of opa ook iets met het meisje heeft gedaan. “Onze kleindochter heeft niets gezegd”, vertelt Anja, “maar Rob had met zijn helderziendheid wel van alles geconcludeerd. Dat opa wel opgewonden was geraakt, maar niet aan haar had gezeten.”
“Ik vind het schrijnend”, zegt Elke Geraerts. “Ik vind dat dit soort therapeuten hun beroep niet mogen uitoefenen. Een dokter die op een hele rare manier mensen zieker maakt, mag immers ook niet blijven werken. Hetzelfde zou het geval moeten zijn voor die alternatieve therapeuten.” Maar ze benadrukt ook dat foute therapiemethodes niet zijn voorbehouden aan het alternatieve circuit. “Zelfs mensen die een reguliere opleiding tot psycholoog hebben gevolgd gaan zich soms ook te buiten aan dit soort wanpraktijken. Maar ik denk wel, ook al zijn er geen cijfers van, dat het met name die alternatieve therapeuten zijn. Die denken dat ze als het ware voor god kunnen spelen en vinden zichzelf heel speciaal; dat leidt tot de meeste ellende, ja.”
Voor Anja en Rik begint de ellende pas echt als de bom barst. Na jaren alternatieve therapie beschuldigt Marieke haar vader en haar broer van seksueel misbruik. Terwijl moeder familie bezocht in het buitenland, zou papa zich aan zijn beide kinderen hebben vergrepen. In eerste instantie zegt Marieke dat het maar een enkele keer is gebeurd, toen ze zes was. Nog wat later begint ze te vertellen dat haar broer haar later bijna dagelijks misbruikte.
“We willen niet herhalen wat ze allemaal precies zei, waar ze haar vader en broer allemaal precies van beschuldigde”, vertelt Anja. “Het was zo walgelijk, zo vulgair…” Ze valt stil, Rik vervolgt: “Ik zou dingen met haar hebben gedaan, zou mijn zoon misbruikt hebben en dat zij dan moest kijken…” Anja valt hem in de rede: “Rik, stop alsjeblieft. Genoeg.”
Anja zag zich in een onmogelijke positie geplaatst. “Toen ik het hoorde was ik zo geschokt, dat ik dacht: Ik leef met een beest. En dán moet je je partner ondervragen. Want je moet duidelijkheid hebben. En ik had Marieke beloofd dat ik alles tot op de bodem zou uitzoeken. Je móét wel twijfelen aan je man en zoon, als je dochter zoiets zegt.”
Maar de feiten in Mariekes verhaal bleken niet te kloppen. Anja was niet in het buitenland geweest in het jaar dat haar dochter zes was. Het is bijna onvoorstelbaar dat de forse mishandelingen die Marieke zich herinnerde toentertijd door niemand gezien zijn. Na een loodzware periode concludeert Anja dat de dingen die Marieke zich is gaan herinneren niet echt gebeurd kunnen zijn.
Dat maakt de pijn er niet minder om. Anja twijfelt er niet aan dat haar dochter echt lijdt. “Voor Marieke waren de herinneringen levensecht. Ik denk dat ze zwaar getraumatiseerd was toen ze het ons allemaal vertelde.”
De suggestieve methodes die zo gebruikelijk zijn in het alternatieve circuit hebben in deze familie alleen maar slachtoffers gemaakt. Anja vervolgt: “Soms vraagt een buurvrouw waarom Marieke nooit meer komt. Wat zeg je dan? Je leeft met een geheim dat het jouwe niet is. Nu zeggen we maar dat ze bij een sekte zit en heeft gekozen om zonder ons verder te gaan met haar leven. Onze familie is uit elkaar gescheurd.”
Asha ten Broeke is psychologe, schrijft over wetenschap en is columniste van Trouw. In bovenstaand verhaal zijn de namen Marieke, Anja en Rik om privacyredenen gefingeerd.
Suggestie en inbeelding
Voordat het boek ‘Courage to heal’ in 1988 verscheen, dachten bijna alle psychologen dat incest een zeldzaamheid was. Als het in één op de honderd gezinnen voorkwam, was het veel. Maar volgens schrijvers Ellen Bass en Laura Davis was dit aantal veel groter, tot wel één op drie. De talloze slachtoffers hadden hun herinneringen aan het misbruik verdrongen, wat zich uitte in allerlei vage klachten zoals depressie en nachtmerries. In therapie konden die herinneringen worden hervonden.
Het boek zette een lawine aan misbruikbeschuldigingen en incest- rechtszaken in gang. In de jaren negentig maakten geheugenwetenschappers korte metten met deze ideeën: in therapie hervonden herinneringen zijn meestal vals. De meeste psychologen weten inmiddels wel hoe ze moeten handelen om het risico op valse herinneringen tot een minimum te beperken: geen suggestieve vragen stellen, de patiënt niet vragen om zich iets in te beelden.
Geheugenexperts als Elke Geraerts en de Maastrichtse professor Merckelbach vrezen echter dat die kennis nog nauwelijks is doorgedrongen tot het alternatieve circuit.