​De weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen. Oud Nederlands spreekwoord.

​Wanneer u zich begint te realiseren welke belangrijke rol de therapeut van uw dochter of zoon heeft gespeeld bij het ontwikkelen van pandora-herinneringen, zult u een machteloze woede tegenover hem of haar voelen opkomen. Het feit dat het meestal onmogelijk is om als ouder, als zus of als broer, je zegje te doen bij de therapeut, te tonen dat je een heel redelijk mens bent en nooit zou doen wat er nu in je schoenen wordt geschoven, maakt dat de frustratie alleen nog maar groeit. Onze ervaringsdeskundige Rob, die een succesvolle strijd tegen de therapeut van zijn zus Annemarie heeft gevoerd, zal u in persoonlijke contacten kunnen adviseren over de mogelijkheden of onmogelijkheden om in uw speciale geval de therapeut aan te pakken.

We willen u niet blij maken met een dode mus. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), bijvoorbeeld, moet weliswaar uw klacht in behandeling nemen, ook als het een alternatief therapeut betreft, maar de ervaring is dat ze er weinig mee doen: 

https://www.kwakzalverij.nl/nieuws/is-traumatherapeute-dinkie-tonkes-te-stoppen/
https://www.kwakzalverij.nl/nieuws/victor-backus-een-gelovige-in-hervonden-herinneringen/

Sektarisch

Het is een idioot natuurlijk’ zei hij. ‚Ook idioten moet je serieus nemen’, antwoordde Beerta. ‚Idioten kunnen heel gevaarlijk zijn’. 

Mijnheer Beerta; (pag. 45) J.J. Voskuil

​Proberen uw pandora-kind aan te tonen dat de therapeut verkeerd bezig is, heeft in de meeste gevallen geen zin. Ze gelooft heilig in de therapeut. We gebruiken hier niet voor niets religieuze bewoordingen. U kunt haar houding tegenover de therapeut vergelijken met die van een sektelid ten opzichte van de sekteleider. Therapeuten die ‘hervonden herinneringstherapie’ (Eng’ Recovered Memory Therapy, RMT) bedrijven, zijn vaak een soort goeroetjes. Vooral onder alternatief therapeuten zijn er veel zogenaamde ‘wounded healers’, lieden die zelf herinneringen hebben hervonden en nu zweren bij de methodiek die hun tot inzicht heeft gebracht. 

Hoewel de Gezondheidsraad in 2004 een rapport ‘Omstreden Herinneringen’ heeft uitgebracht*, heeft de roep om voorzichtig te zijn met suggesties bij therapeuten geen weerklank gevonden. Er zijn erbij die zeggen: ‘Ik hypnotiseer de client weliswaar, maar pas ervoor op dat ik niets suggereer’. Die uitspraak is wat men een ‘contradictio in terminis’ noemt. Letterlijk betekent dat dat de woorden in de zin elkaar tegenspreken. Hypnose is namelijk per definitie een suggestieve techniek en er is al sinds jaar en dag vastgesteld dat de herinneringen die erbij ontstaan vaak op niets zijn gebaseerd, met hoeveel zekerheid en emoties ze ook worden uitgesproken.

We zullen in een volgende paragraaf globaal ingaan op de soorten therapie die er bestaan. Er is echter een boek over te schrijven, zo groot is de verscheidenheid. En zoals gezegd zullen we dat ook doen.  

Geloof in het kwaad

Als een blinde een blinde geleidt, zullen ze beiden in een kuil vallen. Mattheus 15.

​Daarnaast heb je therapeuten met een religieuze overtuiging. Als u zelf Christelijk bent, kan het zijn dat uw kind zo iemand in de kerk tegen het lijf is gelopen. Het is een diverse groep. Er zijn zowel reguliere, BIG-geregistreerde therapeuten onder, als alternatieve. Maar tegelijkertijd is het één pot nat, in die zin dat de tegenstelling goed-kwaad een nog belangrijker rol speelt dan bij niet-Christelijke therapeuten, dat de herinneringen vaker in verband gebracht worden met Satan en dat men in zulke gevallen gelooft in duivelsaanbidding: Satanisch Ritueel Misbruik. Tegenwoordig wordt dat ‘Multigenerationeel Misbruik’ genoemd, maar door een naam te veranderen maak je dezelfde overtuigingen niet geloofwaardiger.
In ons boek zullen we nader ingaan op de wijze waarop de RMT (Recovered Memory Therapy) therapeuten steeds andere benamingen voor hetzelfde gebruiken, als een bepaald concept teveel kritiek genereert. We hebben niet voor niets een mythische figuur gekozen als naamgever van boek en site, je stuit in de wereld van de pandora-herinneringen bij voortduring op mythologische analogieen. Dat komt waarschijnlijk doordat het magisch en mythe-gestuurd denken bij deze mensen de boventoon voert Meer hierover verderop op de site en in Hoofdstuk 3: Dwaalwegen in het boek.

Het de kop opsteken van één en hetzelfde fenomeen, maar dan onder een andere naam, doet dan weer denken aan de Hydra van Lerna, een veelkoppig monster, waarvan de koppen onmiddellijk weer aangroeiden, als je ze afhakte. 

Naar Amerikaans voorbeeld

“Political extremism involves two prime ingredients: an excessively simple diagnosis of the world’s ills and a conviction that there are identifiable villains back of it all.”

John W. Gardner, “A Nation Is Never Finished”

​Van reguliere trauma-therapeuten zou je verwachten dat ze zich niet door het fenomeen pandora-herinneringen in de luren laten leggen. Gelukkig zijn er inderdaad, die daar met enige scepsis naar kijken. Maar de meesten lopen aan de leiband van de visie van de groep van Onno van der Hart en Nel Draijer, die de vigerende Amerikaanse zienswijze op de mogelijkheid herinneringen te verdringen of te dissocieren in het begin van de 90er jaren naar Nederland hebben gehaald. Dat deden ze door psychiaters als Bennet Braun en Richard Kluft workshops te laten geven voor Nederlandse psychologen. Zij zijn het, die het begrip MPS, meervoudige persoonlijkheidsstoornis, in de Lage Landen hebben geïntroduceerd en het idee Satanisch Ritueel Misbruik salonfähig hebben gemaakt, overigens ook onder niet-Christelijke therapeuten. 
Braun en van der Kluft zijn inmiddels in de V.S. door meerdere patienten aangeklaagd wegen ‘malpractice’, omdat hun behandeling volkomen was doorgeslagen en vrouwen infantiliseerde, hospitaliseerde, drogeerde en losweekte van hun gezin, zelfs van hun kinderen. Hun verzekering heeft miljoenen dollars moeten uitkeren. Voor de details verwijzen we naar het boek.
Maar dat heeft van der Hart en consorten er niet van weerhouden  zich te liëren aan een andere, half Amerikaanse, half Nederlandse, psychiater: Bessel van der Kolk. De charismatische en bevlogen van der Kolk gelooft o.a. dat de verborgen herinneringen op plekken in het lichaam zitten, waar de euveldaden gepleegd zijn. En zodoende is elke jeuk of pijn of infectie aanleiding tot het opdiepen van nieuwe, nog heftiger herinneringen.

Galileo-complex

​Een interessant feitje: ook van der Kolk is inmiddels in de VS, waar hij werkt, tegen de lamp gelopen, zowel als getuige deskundige bij de rechtbank (niet deskundig bevonden) als in het Boston Trauma Center, waar hij als directeur werd ontslagen wegens intimidatie van het personeel. Daar kun je je natuurlijk over verkneukelen, maar het helpt de getroffen gezinnen nauwelijks. Van der Kolk zelf is zich letterlijk van geen kwaad bewust. Hij is er van overtuigd dat hij het goede wil en daarvoor de juiste wegen kiest. Hij ziet de tegenstand die hij ondervindt als vergelijkbaar met de reuring waar Galileo op stuitte toen hij beweerde dat de aarde om de zon draaide – en niet andersom. In wetenschapsfilosofische termen noemt men een grote verandering in perspectief als deze een paradigma-verschuiving en het is algemeen bekend dat die altijd op veel verzet stuit van mensen die de oude zienswijze aanhangen. In het boek ‘De Doos van Pandora’ zullen we laten zien dat de redenering vaak wordt omgekeerd door pseudo-wetenschappers: omdàt er tegengeluiden zijn, is men juist op het goede pad. Het is een redeneerfout (affirming the consequent) die we nog talloze keren zullen tegenkomen bij het bespreken van het RMT-gedachtegoed. In dit geval tekent hij tevens het opgeblazen ego van veel therapeuten die zich bezighouden met trauma-verwerking. Door de extreme afhankelijkheid en bewondering van hun patiënten voelen ze zich gesterkt in hun claim de werkelijkheid mee te maken en aan te voelen in plaats van hem – zoals wetenschappers doen – van buitenaf te observeren.  Eén en ander heeft een polarisatie veroorzaakt waar we onder de term ‘memory-wars‘ nader op in zullen gaan.

Breed draagvlak

Hebben we het hier over een kleine, geisoleerde groep therapeuten die in hun oprechte behoefte om getraumatiseerde mensen te helpen wat van het paadje is geraakt? Het antwoord is nee. Alle Top Referente Trauma Centra (het zijn er vijf) werken volgens het fase-model van van der Hart. Je kunt als GZ psycholoog in de opleiding naar trauma-psycholoog punten verdienen door workshops van Bessel van der Kolk bij te wonen. (En als je er jeuk van krijgt heb je waarschijnlijk een nog niet ontdekt trauma).
https://www.trimbos.nl/docs/0cf31650-0093-480b-bb16-ec7f455bbbc7.pdf

In het hoofdstuk ‘Tegengif‘ op deze site zullen we een speciale paragraaf aan van der Kolk wijden, omdat hij op dit moment de meest invloedrijke proponent van de RMT-beweging is. De sancties waar psychiaters als hij tegenaan lopen, worden vaak afgedaan als ‘backlash’, een verzet van daders  – vaak als exponenten van het patriarchaat of hooggeplaatste personen – tegen hun ontmanteling.
​​​Het is typerend dat de pandora-beweging in veel gevallen het idioom en de argumenten van samenzweringstheoretici gebruikt. Het is ‘wij’ (de slachtoffers en hun hulpverleners) tegen ‘zij’ (de pedofielen, de sadisten, de ouders en hun aanhang). Het feit dat ze sommige claims niet kunnen bewijzen wijst er in hun ogen niet op dat ze mogelijk niet kloppen, maar veeleer dat de ’tegenstander’ enorm slim is, of over ‘hoge’ contacten beschikt. 
Ze hebben een eigen organisatie, in Europa de ESTD (European Society for Trauma & Dissociation), waarvan de Nederlandse Suzette Boon de eerste president was (2006-2009) en dat een eigen tijdschrift uitbrengt. Een dialoog met andersdenkenden komt op deze wijze nauwelijks op gang en dit illustreert eens en temeer de sektarische kenmerken van deze club. De buitenwereld – of het nu ouders en hun ‘mede-daders’ zijn of wetenschappers, wordt als vijandig en bedreigend beschouwd. Heel bont maakt de internationale organisatie, de ISSTD, het. Op congressen dragen de leden helmen om gedachte-beïnvloeding door satanisten te voorkomen:

https://www.isst-d.org/join-isstd/special-interest-groups/ramcoa-sig/
https://www.patheos.com/blogs/infernal/2019/03/professional-conspiracy-theorists-licensed-satanic-panic-supporters-gather-for-conference-in-ny/

​Junk-science

Slordige denkers die in vage netwerken hun gevaarlijke psychologische theorieën verspreiden. 

Prof. Hans Crombag, De Groene Amsterdammer 24 april 1996 nr. 17: Het Dissociatiecircuit

Het resultaat van deze segregatie is dat nieuwe inzichten slechts spaarzaam doordringen. Het lijkt er soms op alsof men die hier en daar van internet plukt, daarbij geen onderscheid makend tussen hoaxes, pop-psychologie, verouderde ideeën en regelrechte misleiding aan de ene kant en degelijk onderzoek aan de andere kant. 
Zo is de feministische psychiater Nelleke Nicolaï kennelijk ooit gecharmeerd geweest van het in de 50er jaren door Roger Sperry verrichte onderzoek naar de lateralisatie van de hersen-hemisferen. Het baarde groot opzien en Sperry kreeg er in 1981 de Nobelprijs voor. Sinds Sperry en later ook Gazzaniga zich met deze materie bezig hielden, heeft de wetenschap echter niet stilgestaan en een recent meesterwerk waarin de bevindingen over het verschillend functioneren van de hersenhelften worden besproken, is het uitgebreide The Master and his Emissionary (2010) van Iain McGilchrist, door de Guardian genoemd als één van de beste boeken van 2010. Mevrouw Nicolaï had erin kunnen lezen dat de RH (Rechter Hemisfeer) verre van onbewust is. Hem wordt door McGilchrist zelfs een hoofdrol toebedeeld: The Master. Dus Nicolaï zal verder moeten zoeken naar een ‘locatie’ voor gedissocieerde herinneringen. Of beter: deze kwestie eens in een ander daglicht gaan zien en zich openstellen voor inzichten die niet in haar ‘plaatje’ (R.H.!) passen.
https://www.trouw.nl/nieuws/na-zestig-jaar-zwijgen-over-misbruik-spreekt-het-geheugen~b796b22a/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

De (therapeutische) waarheid

‘Vraag niet waarom de cliënt is zoals hij is, maar wat hij wil veranderen.’

Milton H. Erickson, psychotherapeut

Toch willen we hier niet aan ‘naming and shaming’ doen, het op de man spelen. Het feit dat deze therapeuten opvattingen hebben die levens verwoesten, maakt ze niet persé tot slechte mensen. U moet bedenken dat ze geen van allen een wetenschappelijke opleiding hebben genoten en dus in alle fouten trappen die wetenschappers in het algemeen proberen te vermijden.
Zo is er bijvoorbeeld niets tegen therapeutische intuïtie. Maar het is geen waarheid als een koe. Vergelijk het met een politieman die op straat een groepje Marokkaanse jongeren ziet en het idee heeft: dat ziet er verdacht uit! Hij is niet gerechtigd om ze ook op te pakken, want voor hetzelfde geld zijn ze hun laatste proefwerk aan het bespreken. Zo moet ook een therapeut checken of zijn ‘hunch’ de juiste is. 
Maar daar komt alweer een addertje onder het gras, dat wat ze in het Engels de ‘confirmation bias’ noemen. Dat wil zeggen dat je alleen datgene opmerkt dat past in je idee. Ook hier is een voorbeeld op z’n plaats. Zeg dat X. opbelt, net op het moment dat je aan hem dacht. En dat is al de tweede keer! In plaats van nu te concluderen dat je paranormaal begaafd bent, is het goed je af te vragen hoe vaak X belt zonder dat je aan hem dacht. En hoe vaak je aan X dacht zonder dat hij belde.
Het slechts oog hebben voor feiten die je ideeën ondersteunen is overigens tevens een valkuil voor wetenschappelijk opgeleide psychologen (experimenteel psychologen). Wetenschap bedrijven vergt nu eenmaal een grote geestelijke inspanning, vermogen tot zelfkritiek en het kunnen verwerpen van favoriete theorieën (kill your darlings). Dat is voor elk mens moeilijk. 

Kortom: clinici zijn niet echt toegesneden op waarheidsvinding, noch ten aanzien van hun ideeëngoed, noch in hun praktijk. Pandora-therapeuten beweren vaak dat het niet om de feiten gaat, maar om de emoties. Daarbij veronderstellen ze kennelijk dat die emoties wèl fundamenteel zijn en dat het verhaal dat ermee gepaard gaat erbij gezocht kan zijn om die emoties te verwoorden. Wij willen echter stellig poneren dat er zonder dit gruwelijke opgediepte verhaal heel andere emoties zouden zijn. Wie weet kijkt iemand dan wel met weemoed terug op een mooie en beschermde jeugd! 
Maar, weerleggen de therapeuten, het doet afbreuk aan de band met de cliënt als je haar of hem niet gelooft.
Laten we dan eerst eens kijken waar die band uit bestaat. Krijg je ook geen band met je opgroeiende kinderen, als je grenzen stelt? Wij, van De-Doos-van-Pandora, noemen dat geen band, maar meelullen. Daar is geen kind of client bij gebaat. In termen van de pandora-beweging zelf hebben we de neiging een dergelijke ‘band’ “covert misbruik” te noemen.

Volgens Onno van der Hart is het echter slechts “een kleine fout” om ten behoeve van de therapeutische relatie geloof te hechten aan de hervonden herinneringen van een cliënt, mochten deze later blijken niet waar te zijn:

“Wanneer de therapeuten twijfelen aan het waarheidsgehalte van de mededelingen van de patiënt over seksueel misbruik en mishandeling, is het verstandiger de patiënt te vertrouwen dan dit na te laten. Blijkt de patiënt in werkelijkheid niet misbruikt of mishandeld te zijn, dan heeft de therapeut een kleine fout gemaakt door haar te vertrouwen. Blijkt de patiënt wel misbruikt en mishandeld, dan is het goed haar van meet af aan vertrouwd te hebben.” (prof. dr. Onno van der Hart, Universiteit van Utrecht, en Kees van der Velden, psychotherapeut, in Dth, tijdschrift voor Directieve therapie, 2-5-1995)

Wat vindt u, ouder, broer, zus, opa? Is het slechts een kleine fout om pandora-herinneringen te geloven?

*https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2004/01/27/omstreden-herinneringen