16 december 2020
In vorige posts hebben we duidelijk gemaakt dat MPS/DIS – een uiting van het vroeger gebezigde begrip ‘hysterie’ – beschouwd kan worden als ziekterol-gedrag en als een expressie van onbehagen, psychische nood, woede en frustratie, of behoefte aan aandacht, die door de betreffende persoon moeilijk op andere wijze kan worden uitgedrukt.
We willen benadrukken dat er weinig intentioneel is, aan zulk gedrag. In vroeger tijden, waar vrouwen veelal gevangen zaten in een dienende rol en er maar weinigen van degenen die daaronder leden in staat waren bezwaar aan te tekenen, zag je vooral in de hogere kringen vrouwen die van de ene ziekte-periode in de andere vervielen. In Nederland heeft m.n. Louis Couperus (1863 – 1923) een mooi beeld geschetst van zulke ‘femmes fragiles’ – in tegenstelling tot ‘femmes fatales’.
In ons boek zullen we op meerdere plekken William James (1842 – 1910) tegenkomen, die ook wel de vader van de Amerikaanse psychologie wordt genoemd en wiens 2-delige ‘Principles of Psychology’ een must-read zijn voor elke psychologie student. Hij kwam uit een gegoede intellectuele familie en ook zijn jongere broer Henry verwierf grote status als romanschrijven.
Zo niet zijn zusje Alice, uit wier dagboeken posthuum blijkt dat ze over een grote intelligentie en een verfijnde pen beschikte. Gezien de zeer rigide ideeën van haar vader over vrouwen was ze echter niet in staat daar uiting aan te geven en belandde ze in een leven waarbij ze voornamelijk leunde op anderen – en ziek werd op momenten dat de aandacht even van haar werd afgeleid.
Dat was bijvoorbeeld het geval toen haar broer Henry trouwde met een meisje dat ook Alice heette en dat daardoor na haar huwelijk eveneens als ‘Alice James’ door het leven zou gaan. Het ziektebeeld dat ze bij zulke gelegenheden vertoonde, kan in moderne bewoordingen worden samengevat als ‘ziek, zwak en misselijk’, zij het dat er ook veel flauwtes aan te pas kwamen, zoals in die tijd te doen gebruikelijk.
Uit antropologisch onderzoek blijkt dat het rolgedrag van iemand met zo’n ‘somatiforme symptoom stoornis’ (SSS) niet alleen kenmerkend is voor het tijdperk waarin het plaatsvindt, maar dat het ook door de cultuur en medische inzichten wordt voorgeschreven en daarom per cultuur verschilt. In een tijd waarin mediahypes aan de orde van de dag zijn en talkshows bepaalde spectaculaire ziektes tot op het bot toe uitmelken, kun je meer dan vroeger ziektegedrag verwachten dat precies in de voorgeschreven ‘rol’ past.
Om die reden zal het – vooral waar het psychische stoornissen betreft – moeilijk zijn om uit te maken waar de waarheid eindigt en de verbeelding of interpretatie begint. Voeg daarbij de constatering dat het slachtofferschap tegenwoordig in een moreel-verheffende reuk staat, in het kader van het feit dat het vaak teweeg is gebracht door ‘slechte’ daders – en je moet constateren dat MPS/DIS, met zijn link naar (transgenerationeel ritueel) misbruik, een ideale niche vormt voor diegenen die redenen hebben van hun ouders los te breken, zichzelf vrij te pleiten van slecht gedrag of een oorzaak te vinden voor falen.
Zich opgenomen te voelen in een groep (van lotgenoten), de volle – weliswaar voorwaardelijke – aandacht te krijgen van een therapeut en een mogelijk doel in het leven is daarop een bevredigend antwoord. *https://www.theparisreview.org/blog/2011/12/09/alice-in-bed-again/?fbclid=IwAR2fh4QsVjlcLwlWcnZnp_1m9e6aD0USIhIeV5OoRH5PRJZAQFcO9iy8VT4
ADDENDUM
21 september 2022
De aankondiging van een congres over hooggevoeligheid (SPS) * deed ons weer aan Alice James denken. In ons boek zullen we dieper ingaan op de gelijkenis tussen verschijselen van hysterie en die van SPS, maar ook op de totaal andere interpretatie die daar tegenwoordig aan gegeven wordt. Sinds het opduiken van het begrip ‘neurodiversiteit’ behoort alles wat vroeger een afwijking was – een ziekte die genezen diende te worden – tot een spectrum. Dientengevolge is het zaak om te leren omgaan ‘met wie je nu eenmaal bent’.
HSP’s** zien hun gevoeligheid als een hogelijk te waarderen eigenschap, die alleen problemen veroorzaakt doordat de wereld om hen heen juist ONGEVOELIG is. Dit is ook de toonzetting van de hulpverlening en zal ongetwijfeld de teneur zijn van het komende congres. Anderzijds vormt de zelfvoldaanheid van de HSP voor wetenschappers aanleiding in de HSP een ‘covert narcist’ te zien.***
De etiketjes blijven je om de oren vliegen. Het is maar zeer de vraag of ze daadwerkelijk een conglomeraat van verschijnselen beschrijven. Veeleer lijken ze patronen te zien in een onduidelijk landschap. Maar eenmaal benoemd kun je niet meer om SPS en andere karakteriseringen heen.
** Highly Sensitive Personality
***https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jclp.23406
